ΠΡΙΝ ΑΠΟ 200 ΧΡΟΝΙΑ 4ο

1821-2021

Το 1804-1813 εξερράγη η πρώτη Σερβική εξέγερση υπό τον Δούκα Καραγιώργη Πέτροβιτς. Από τις 14 Φεβρουαρίου 1804 έως τις 7 Οκτωβρίου 1813. Εναντίον των νταχίγε (διοικητών γενίτσαρων), όταν κατέλαβαν το σαντζάκι του Σμεντέρεβου (Διοικητική διαίρεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) και αποσχίστηκαν(1801) από την οθωμανική αυτοκρατορία.

Ο Τζόρτζε Πέτροβιτς , γνωστότερος στην Ελλάδα ως Καραγιώργης της Σερβίας 1768 – 1817 ηγέτης της πρώτης σερβικής εξέγερσης (1804-1813), κι ο πρώτος κληρονομικός ηγέτης Οσποδάρος (διοικητικός τίτλος της Οθωμανικής διοίκησης παρόμοιος με τους Φαναριώτες ηγεμόνες) και της ομώνυμης δυναστείας του. Μετά την ανακατάληψη του Βελιγραδίου (1813)από τους Οθωμανούς κατέφυγε στην Αυστρία όπου συνελήφθη και παραδόθηκε στους Ρώσους, βρίσκοντας καταφύγιο στην Βεσσαραβία(περιοχή του πρίγκηπα Αλ. Υψηλάντη), προσπαθώντας να οργανώσει μια παμβαλκανική εξέγερση ενός κράτους ανεξιθρησκείας. Επέστρεψε στη Σερβία(1817) και δολοφονήθηκε από πράκτορες του Μίλος Ομπρένοβς ηγέτη της δεύτερης σερβικής εξέγερσης (1813-1815). 

Η δεύτερη σερβική εξέγερση με επικεφαλής τον Μίλος Ομπρένοβιτς τελείωσε το 1815 με συμβιβασμό μεταξύ των Σέρβων επαναστατών και των Οθωμανικών αρχών, κερδίζοντας την αυτονομία τους απ΄ την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την πλήρη ανεξαρτησία το 1835-1867. 

Η Σερβική εξέγερση είχε πολλά χαρακτηριστικά  με την Ελλαδική εξέγερση(1821-1828). Αποτρόπαιες σφαγές αμάχων(γυναικών και παιδιών) και εξανδραποδισμός στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής, διαμάχες μεταξύ των ηγετών, γνωρίζοντας την ίδια εχθρική, ιδιοτελή και υπονομευτική συμπεριφορά των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής.

Ο Μίλος Ομπρένοβς ή Μίλος Οβρένοβιτς (1780 – 1860), Πρίγκιπας, ιδρυτής και Ηγεμόνας της νεότερης Σερβίας (1817-39, 1858-60), καθώς και της ομώνυμης βασιλικής δυναστείας. Μέγας κτηνοτρόφος της περιοχής της Σερβίας με τεράστια πλούτη. Αυτό είχε σαν συνέπεια να καταστεί ηγετική φυσιογνωμία όπου όλοι υπάκουαν στο λόγο του, αναγνωριζόντάς τον, ως δούκα του Ρούντνικ, με απόλυτη υποταγή στους Τούρκους(παρόμοιος τίτλος με τους Κοτζαμπάσηδες-προύχοντες της νότιας Ελλάδας). Υπό την προστασία της Ρωσίας προχώρησε στη δημιουργία Αυτοκέφαλης Εκκλησίας, ανεξάρτητης από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, βρισκόμενος σε διαρκεί διαμάχη για την κατάληψη της εξουσίας με την άλλη μεγάλη δυναστεία του Τζόρτζε Πέτροβιτς (Καραγιώργη).

Το 1807 η Ρωσία συμμάχησε με τον πρότερο εχθρό της, τη Γαλλία, με τις Συνθήκες του Τιλσίτ. Η Συμμαχία αφορούσε δύο ιστορικές διμερείς συνθήκες ειρήνης που συνομολογήθηκαν μετά τη σύναψη ανακωχής (22 Ιουνίου του 1807), μεταξύ Ρωσίας και Γαλλίας, που αποδέχθηκε και η Πρωσία στην παρόχθια πόλη Τιλσίτ (Σοβιέτσκ) της Πρωσίας με χρονική διαφορά μεταξύ τους δύο ημέρες. Στα άρθρα της Συνθήκης του Τιλσίτ υπήρχαν φανερά και μυστικά άρθρα για το μοίρασμα των εδαφών του Ανατολικού προβλήματος, όπως χαρακτηριστικά ονόμαζαν την περιοχή των Βαλκανίων

1807. Η συνάντηση των αυτοκρατόρων της Γαλλίας και της Ρωσίας. Ο Ναπολέων Α΄ υποδέχεται τον Αλέξανδρο Α΄, επί πλωτού περιπτέρου στον ποταμό Νέμαν.

Σύμφωνα με το πρώτο μυστικό άρθρο η Βεσσαραβία, η Μολδαβία, η Βλαχία και η βόρεια Βουλγαρία περιέρχονταν στη Ρωσία. Η Βοσνία και η Σερβία εκτεινόμενη μέχρι τη Θεσσαλονίκη περιέρχονται στην Αυστρία. Η Αλβανία, Θεσσαλία, Πελοπόννησος και Κρήτη στη Γαλλία.
Ο κόμης Ι. Καποδίστριας μετά τη Συνθήκη του Τιλσίτ και το μοίρασμα των εδαφών εγκατέλειψε την Επτάνησο Πολιτεία, γιατί τα Ιόνια Νησιά δόθηκαν δώρο στον Ναπολέοντα με χαρακτήρα οικογενειακού κτήματός του, επανερχόμενα τα Επτάνησα στην κατοχή των Γάλλων.

Την ίδια περίοδο εξερράγη το επαναστατικό κίνημα του Αντώνη Κατσαντώνη στη Δυτική Ελλάδα (1806-1807). Το απελευθερωτικό κίνημα του Ευθύμιου Βλαχάβα στη Θεσσαλία 1808-1809 και του Νικοτσάρα στον Όλυμπο και στη Δυτική Μακεδονία εναντίον του αυτονομημένου βασιλείου-κράτους του Αλή Πασά, υπερασπιζόμενοι τα προνόμια και το καθεστώς των προνομιακών συνθήκων που είχαν εξασφαλίσει επί Σουλεϊμάν στις περιοχές των Αγράφων, Θεσσαλίας, Ολύμπου και της Δυτικής Μακεδονίας. Η εξέγερσή τους αποτέλεσε στη συνέχεια το πρώτο κίνημα  ενός εθνικοαπελευθερωτικού επαναστατικού αγώνα.

Ο Ατρόμητος Κατσαντώνης: Έργο του Θεόφιλου.

Ο Κατσαντώνης 25 χρονών (1802) έγινε Κλέφτης με δικό του αρματολίκι, ερχόμενος σε σύγκρουση με τον Αλή Πασά την περίοδο που προσπαθούσε να επιβάλει την απόλυτη κυριαρχία του, στρεφόμενος εναντίον όλων των ανεξάρτητων αρματολικιών της επικράτειας του. Εκείνη την περίοδο στα Επτάνησα βρίσκονταν οι Ρώσοι με τον κόμη Ι. Καποδίστρια και του προτάθηκε να ενταχθεί είτε στο ρωσικό στρατό της Επτανήσου Πολιτείας, είτε να ηγηθεί των Κλεφτών στη Δυτική Ελλάδα. Με τη γνωστή συνταγή της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας των πιονιών στα μακροπρόθεσμα σχέδια της Ρωσικής πολιτικής. Την ίδια περίοδο η αυτοκρατορική Ρωσία ερωτοτροπούσε διπλωματικά και με τον Αλή πασά και με τις υπόλοιπες Μεγάλες Δυνάμεις, μηδέ και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (μέχρι το 1806 συγκυβερνούσαν την Επτάνησο Πολιτεία).

«Δυο γύφτοι τον εστρώσανε δεμένονε στ’ αμόνι κι αρχίσανε με το σφυρί να τον πελεκάνε. Σκλήθρες πετάν τα κόκαλα, σκορπάνε τα μεδούλια, νεύρα, κομμένα κρέατα, σέρνονται σαν ξεσκλίδια και κείνος τηράει τον ουρανό και γλυκοτραγουδάει: Χτυπάτε, πελεκάτε με σκυλιά, τον Κατσαντώνη δεν τον τρομάζει Αλήπασας, φωτία, σφυρί κι αμόνι.»     

                  Αριστοτέλης Βαλαωρίτης

Αυτές οι πρώτες επαναστατικές εξεγέρσεις του 1808 γνώρισαν πρωτοφανή αγριότητα και βαρβαρότητα από τα στρατεύματα του Αλή πασά και έμειναν εντελώς ξεκρέμαστες από κάθε βοήθεια, τρέφοντας για καιρό προσδοκίες βοήθειας, καλλιεργώντας τε η Ρωσία και η Γαλλία, ενώ εκείνες ερωτοτροπούσαν με τον Αλή πασά), δίνοντας στο τέλος μόνοι τους τον αγώνα: Ελευθερία ή Θάνατος

Προτομή του στην Καλαμπάκα

Ο Ευθύμιος Βλαχάβας  (1760-1809). Αρματολός των Χασίων (περιοχή των Τρικάλων). καταγόταν από το χωριό Σμόλιανη(Βλαχάβα) της Καλαμπάκας από μεγάλη οικογένεια αρματολών. Χειροτονήθηκε ιερέας, αλλά όταν πέθανε ο πατέρας του τον διαδέχτηκε στο αρματολίκι του, ακολουθώντας τη μεγάλη Αρματολική παράδοση της οικογένειας του και πατέρα θανάση Βλαχάβα ή Μπλαχάβα.

Η αρπακτική πολιτική του Αλή πασά και η απόλυτη εξουσία που ήθελε να επιβάλει σ΄όλη την επικράτειά του τον έφερε σε σύγκρουση με τις μεγάλες αυτονομημένες περιοχές της Δυτικής Θεσσαλίας και της δυτικής Μακεδονίας των Ανεξάρτητων Αρματολικιών. Περιοχές που κατοικούνταν μόνο από χριστιανούς. Ακόμη και στα Τρίκαλα, διοικητικό κέντρο και πρωτεύουσα του βιλαετιού της Θεσσαλίας του Αλή πασά, διαμέναν ελάχιστοι Οθωμανοί σε σύγκριση με τους χριστιανούς. Ενώ στη Λάρισα υπερτερούσαν κατά πολύ οι Οθωμανοί και οι χριστιανοί ήταν πολύ λίγοι. Η πρώτη σύσκεψη της επαναστατικής εξέγερσης όλων το καπεταναίων πραγματοποιήθηκε στις παρυφές του Ολύμπου. Εκεί αποφασίστηκε και η ημερομηνία έναρξης (29η Μαΐου 1808) του επαναστατικού αγώνα τους.

Ο μαρτυρικός θάνατος του Ευθύμιου Βλαχάβα στα Ιωάννινα.

Η εξέγερση του Ευθυμίου Βλαχάβα στη Θεσσαλία (Τρίκαλα) και του Νικοτσάρα στη περιοχή του Ολύμπου(Λάρισα)  ήταν οι πρώτες επαναστατικές εξεγέρσεις με εθνικοαπελευθερωτικό πρόσημο. Κατά το χαρακτήρα του Ρήγα, καλώντας μετά το επαναστατικό τους εγχείρημα και τους Οθωμανούς προύχοντες των Τρικάλων να τους συνδράμουν, διακείμενοι και εκείνοι εναντίον της αρπακτικής πολιτικής του Αλή Πασά και των σχεδίων του. Εμπνεόμενοι από το εθνικοαπελευθερωτικό εγχείρημα της Σερβικής επανάστασης (1804-1815).

Σύντροφος και συναγωνιστής του Ευθύμιου Βλαχάβα ήταν ο Μοναχός Δημήτριος από τη Σαμαρίνα. Ο Ευθύμιος ζώστηκε το σπαθί και τ΄άρματα κι ο Δημήτριος με την αληθινή Ευαγγελία του χριστού αλώνιζε τη Δυτική Μακεδονία και τη Θεσσαλία (περιοχές της οροσειράς της Πίνδου) κηρύσσοντας τη Βασιλεία του Θεού, ερχόμενος σε αντίθεση με τον Μητροπολίτη Λάρισας Γαβριήλ που καταδίκασε κάθε επαναστατική ενέργεια και εξέγερση, περιφέροντας ειδικό έγγραφο των “άθεων κηρυγμάτων” σε όλα τα χωριά των Τρικάλων και της Λάρισας.

Ο Δημήτριος από τη Σαμαρίνα Γρεβενών(Δυτική Μακεδονία). Εκτελέστηκε με μαρτυρικό θάνατο, όπως και ο σύντροφός του Ευθύμιος στα Ιωάννινα, κατηγορούμενος ότι το κήρυγμα του είχε κοσμικό και ανατρεπτικό περιεχόμενο. Λεπτομέρειες των βασανιστηρίων του παραθέτει ο Pouqueville, ο Γάλλος Πρόξενος των Ιωαννίνων.

Η νεότερη ελληνική ιστορία που ιστοριογραφείται στα σχολικά βιβλία ενέχει γεγονότα ανύπαρκτα, ιδιαίτερα για την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Γεγονότα που δεν συνέβησαν ποτέ ή ήταν τοπικής και περιορισμένης κλίμακας. Σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν σε πολλές άλλες περιοχές του ελλαδικού χώρου εκείνα τα χρόνια η σχολική ιστοριογραφία τα έχει εντελώς αποσιωπήσει.

Η διδακτέα ύλη των σχολικών βιβλίων περί της ελλαδικής επανάστασης μοιάζει να είναι  το αποτέλεσμα μιας πρωτοκαθεδρίας πολιτικών παραγόντων να τη συνδέσουν με την ύπαρξη των πρώτων περιοχών του ελληνικού κράτους. Ενός κράτους που από το 1828 έπαψε να υπάρχει ως αποτέλεσμα ενός  αυτονομημένου και αυτοδιάθεσης εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος όλων των ελλαδικών περιοχών, εμφορούμενου υπό τη σκέπη των συνταγματικών καταστατικών αρχών, αξιών και θεσμών που είχαν συνταχθεί.

Οι Μεγάλες Δυνάμεις της ναυμαχίας του Ναβαρίνου, Αγγλία, Ρωσία και Γαλλία (1828) επέλεξαν ένα πρόσωπο κοινής αποδοχής ως κυβερνήτη και απόλυτο μονάρχη του ελληνικού κρατιδίου, τον κόμη Ι. Καποδίστρια, αναστέλλοντας το επαναστατικό Σύνταγμα

Το Συνέδριο της Βιέννης (1815).

Μια λύση που ήταν απόλυτα συνεπής με τις συμφωνίες του 1815 στο Συνέδριο της Βιέννης. «Σκοπός του Συνεδρίου είναι να καταστείλουμε κάθε επαναστατική εξέγερση, συνταγματικές ελευθερίες και ατομικά δικαιώματα και να επαναφέρουμε το μοναρχικό πολίτευμα». Αυτό έγινε και στην περίπτωση στο υπό σύσταση ελληνικό κρατίδιο. Δημιουργήθηκε ένα μικρό κράτος από τρεις μεγάλες αυτοκρατορίες με ποσοστά παρέμβασης και κατοχής του 33,33% στο καθένα. Όπως και στην Γιάλτα (1945),  «τόσο θα πάρεις εσύ, τόσο εγώ, τόσο ο άλλος». Ερήμην των λαών.

Η Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1812) ήταν μια διμερής συνθήκη που συνομολογήθηκε μετά τη λήξη του Ρωσοθωμανικού πολέμου (1806-1812) μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και υπεγράφη στις 24 Μαΐου του 1812 στο Βουκουρέστι. 

Σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης, ολόκληρη η περιοχή μεταξύ των ποταμών Προύθουκαι Δνείστερου, καλούμενη Βεσσαραβία, φθάνοντας μέχρι τις εκβολές του Δούναβη, περιήλθε στη Ρωσία (από τη Βεσσαραβία εισέβαλε αργότερα ο Α. Υψηλάντης(1821). Αντίστοιχα αναγνωρίστηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εδάφη που είχε καταλάβει στην Ασία στην περιοχή της Γεωργίας.

Με την ίδια συνθήκη, η Ρωσία θα αποσύρονταν από την Μολδαβία και Βλαχία, με την παράλληλη όμως υποχρέωση της Υψηλής Πύλης την αποστρατικοποίηση των περιοχών και αναγνώριση προνομίων υπέρ αυτών. Και μέρος της Σερβίας θα γινόταν αυτόνομη ηγεμονία, όμοια με το καθεστώς των νησιών του Αιγαίου (Σάμου, Κρήτης), διατηρώντας την τουρκική επικυριαρχία τους.

Σημαία του κρατιδίου των Ιονίων Νήσων αγγλικής κοπής

Η Αγγλία την περίοδο εκείνη ήταν προσδεμένη με τα συμφέροντα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και απολάμβανε τα οφέλη και τα προνόμια της συμμαχίας σε όλα τα επίπεδα, βάζοντας σιγά-σιγά το πόδι της στα Ιόνια Νησιά.

Μετά από παζάρια μεταξύ του Κόμη Καποδίστρια της Ρωσίας, Αγγλίας, Αυστρίας και Πρωσίας προστάτης  του νέου κρατιδίου των Πολιτειών των Ιονίων Νήσων επιλέχθηκε η Αγγλία. Τα Ιόνια Νησιά από το 1809-1815 βρίσκονταν υπό Αγγλική κυριαρχία (αρχικά με τη κατάληψη της Ζακύνθου και των άλλων νησιών (1810-11) και το 1814 της Κέρκυρας, που βρισκόταν ακόμη υπό την κατοχή της Γαλλίας. Το 1815-1864 η Αγγλία δημιούργησε, αποικιακού χαρακτήρα, το Ηνωμένον Κράτος των Ιονίων Νήσων.

Ο πόλεμος του ρωσικού λαού απέναντι στους Γάλλους σε καρικατούρα του Βρετανού Τζωρτζ Κρούκσενκ (1813).

Η λυκοσυμμαχία  της Γαλλίας και Ρωσίας δεν κράτησε πολύ. Μετά την άρνηση της Ρωσίας να υποστηρίξει τον ηπειρωτικό αποκλεισμό, καθώς ο Ναπολέοντας θεωρούσε ότι η Αγγλία ήταν ο κυριότερος εχθρός της, καταλαμβάνοντας τις αποικίες της στην Αμερική και στην Ινδία. Η Γαλλία εισέβαλε στη Ρωσία (1812),  γνωρίζοντας την ολική καταστροφή του στρατού του Ναπολέοντα.

1812 – Η καταστροφή του στρατού του Ναπολέοντα. ‘Εργο του Ιλλαριόν Πριανίσνικοφ.

Μετά τη Μάχη του Βατερλώ  (18 Ιουνίου 1815) και το τέλος της Ναπολεόντειας περιόδου οι νικήτριες συμμαχικές δυνάμεις της Αγγλίας εισέβαλαν στη Γαλλία και αποκατέστησαν στο θρόνο τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ.

Η Μάχη του Βατερλώ στη Φλάνδρα στο σημερινό Βέλγιο

Στο Συνέδριο της Βιέννης η Αγγλία μαζί με τη Ρωσία, Αυστρία-Πρωσία και Γαλλία ξαναμοίρασαν τα εδάφη σε σφαίρες επιρροής, με τις γνωστές στρατιωτικές επεμβάσεις, όπου γης δημιουργούνταν επαναστατικές εξεγέρσεις χωρίς τον έλεγχο τους και ενάντια στα μοναρχικά και απολυταρχικά καθεστώτα τους.

Βασίλης Πάνος

—————————————————————————————————————-

---

Από τις εκδόσεις «Αγαπώ την Πόλιν» κυκλοφόρησαν τα βιβλία : «23 Αυγούστου 1881. Η Αναχώρηση των Οθωμανών»(2005). «Η Απελευθέρωση της Θεσσαλίας. Μύθος η Πραγματικότητα» (2005). «Η Πόλη του θεού -13^ος θεός»(μυθιστόρημα) (2006).«Ο Ασκληπιός – Ο Σωτήρας του κόσμου» (2007). «Από τον Σωτήρα Ασκληπιό στον άγιο Ασκληπιό» (2008). «Το Ποτάμι της Οργής- Η Πλημμύρα του Ληθαίου 1907» (2009). «Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΔΕΥΤΕΡΑ-Τρίκαλα 2 Φεβρουαρίου 1925. Το χρονικό μιας αιματοβαμμένης εντολής» (2011). «ΟΙ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»(μυθιστόρημα) (2014).«ΤΟ ΕΠΙΦΑΝΕΣΤΑΤΟ ΙΕΡΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΡΙΚΚΗΣ» (2017).Υπό έκδοση: «Το Αναμορφωτήριο».