Agapo.gr Για τον Πολιτισμό, την Κοινωνία, το Περιβάλλον
1821 – 2021
Ο Ρήγας Βελεστινλής. Έργο του Σωτήριου Χρηστίδη (Βιβλιοθήκη της Βουλής).
Το απελευθερωτικό κίνημα του Ρήγα με την ιδιαίτερη επαναστατική μαγιά του, του Οικουμενικού Έλληνα πολίτη της άμεσης δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών της Γαλλικής επανάστασης άφησε πίσω του μια πλούσια παρακαταθήκη που ενέπνευσε όλες τις μετέπειτα επαναστατικές εξεγέρσεις πολλών λαών, φυλών διαφορετικών γλωσσών και θρησκειών.
Αυτό έγινε μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες, καθότι οι μεγάλες αυτοκρατορικές δυνάμεις Ρωσία, Πρωσία, Αυστρία, Αγγλία συνασπίστηκαν, η κάθε μια για τα δικά της συμφέροντα, εναντίον των πολιτικών αιτημάτων της Γαλλικής Επανάστασης και της ναπολεόντειας περιόδου, με σκοπό να επαναφέρουν τις νέες επαναστατικές πολιτικές συνθήκες στην πρότερη κατάσταση του απολυταρχικού και μοναρχικού πολιτεύματος.
Η εξέγερση της 1ης Πραιριάλ έτους Γ’ 20 Μαΐου 1795. Η Γαλλική επανάσταση έφερε και πάλι στο πολιτικό προσκήνιο τον πολίτη, με την αρχαιοελληνική έννοια της αυτοδιοίκησης, πολύ κοντά στην άμεση δημοκρατία και παρόλα τα σκαμπανεβάσματα της, τις αστοχίες και την Ναπολεόντεια περίοδο, επηρέασε άρδην όλα τα πολιτικά και κοινωνικά καθεστώτα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τον Ιούνιο(1797) Γαλλικές ναπολεόντειες δυνάμεις, μετά τη νίκη επί της Αυστρίας και την κατάλυση της Ενετοκρατίας αποβιβάστηκαν στα Ιόνια Νησιά, βγαίνοντας η Αυστρία από το κάδρο του πρότερου Συνασπισμού με τη Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο (17 Οκτωβρίου 1797). Ο Ρήγας Βελεστινλής βρίσκονταν ακόμη στη Βιέννη προσπαθώντας να προλάβει τα γεγονότα που εξελίσσονταν στο Ιόνιο Πέλαγος.
Η Συνθήκη του Κάμπο Φόρμιο (Campo Formio) που συνήφθη στις 17 Οκτωβρίου 1797 ήταν μια συνθήκη ειρήνης μεταξύ της Γαλλίας και της Αυστρίας, η οποία επισφράγισε την προκαταρκτική Συνθήκη Ειρήνης του Λέομπεν που είχαν συνομολογήσει οι ίδιες χώρες έξι μήνες πριν, ύστερα από την ήττα των Αυστριακών και τον τερματισμό της νικηφόρας εκστρατείας του Ναπολέοντα στην Ιταλία. Σύμφωνα με τη συνθήκη, μεταξύ άλλων, η Βενετία έχασε το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών της. Τα Επτάνησα και τα εξαρτημένα εδάφη της στις ακτές της Ηπείρου, Βουθρωτού, Πάργας, Πρέβεζας και Βόνιτσας περιήλθαν στη Γαλλία.
Τα Επτάνησα ήταν το απαραίτητο προγεφύρωμα και ορμητήριο του Ναπολέοντα για την προσάρτηση των Βαλκανικών εδαφών. Η επιστολή του προς τον στρατηγό της κατάληψης της Κέρκυρας Gentili:”Θα καταβάλετε κάθε προσπάθεια να κερδίσετε την συμπάθεια των εκεί κατοίκων αφού θα πρέπει να τους κυβερνήσετε… Εάν οι κάτοικοι εκεί εκδηλώσουν διάθεση για ανεξαρτησία, θωπεύσατε την επιθυμία τους” ήταν Χαρακτηριστική των προθέσεών του.
Οι Γαλλοι μόλις εγκαταστάθηκαν στην Κέρκυρα φύτευσαν το «δέντρο της ελευθερίας», στολισμένο με κορδέλες και τα χρώματα της γαλλικής επανάστασης (πράσινο, κόκκινο, λευκό), με τον συμβολισμό της ελευθερίας που διακήρυτταν και των αξιών που υπόσχονταν στα Επτάνησα.
Αντίθετα, οι ευγενείς αριστοκρατικές τάξεις έκαναν δοξολογία στον Άγιο Σπυρίδωνα υπέρ των «ελευθερωτών συμμάχων», προφανώς Ρώσων, επιζητώντας την επέμβασή τους, πράγμα που έγινε αργότερα.
Το Libro d’Oro della Nobiltà Italiana (Αγγλικά: Το Χρυσό Βιβλίο της Ιταλικής Ευγένειας ), είναι ο επίσημος κατάλογος ευγενών της Δημοκρατίας της Βενετίας (συμπεριλαμβανομένων και των Ιονίων Νήσων).
Οι ποπολάροι γεωργοί, κτηνοτρόφοι, ψαράδες, εργάτες κ.λπ. γιόρτασαν την είσοδο των Γάλλων στρατιωτών, μαζεύοντας τις περούκες, τις στολές, τα οικόσημα, τις περγαμηνές με τους τίτλους ευγενείας της ενετοκρατίας, καίγοντάς τα επιδεικτικά στις πλατείες μαζί με “Λίμπρο ντ΄ Όρο” που περιείχε τα γενεαλογικά δένδρα των εντοπίων ευγενών οικογενειών που ασκούσαν επί χρόνια την εξουσία.
Οι χαρές και τα πανηγύρια γι άλλους άρχισαν με την είσοδο των Γάλλων, σε άλλους έφερε θλίψη και γι άλλους οι χαρές τελείωσαν όταν το δημαρχείο της Κέρκυρας (2 Νοεμβρίου) ανήγγειλε επισήμως την ένωση των Ιόνιων νήσων με τη Γαλλία, διά φωταψίας οικιών και άλλων επίσημων κτηρίων.
Τον Δεκέμβριο (1797) ο Ρήγας και οι σύντροφοί του συνελήφθησαν και ήταν όμηροι της Αυστριακής πολιτικής και των διπλωματικών σχεδίων της με την Οθωμανική αυτοκρατορία, μετά την ήττα τους από τον Ναπολέοντα.
Ούτε η Ναπολεόντεια Γαλλία έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη ζωή του Ρήγα, μετά τη σύλληψή του, καθώς ο εκκολαπτόμενος μονοκράτορας της Γαλλικής Επανάστασης έβαινε ολοταχώς προς την κατεδάφιση των δημοκρατικών ελευθεριών και την επαναφορά της μοναρχίας. Στερούνταν όμως των γαλάζιων αιμοπεταλίων, σύμφωνα με το μοναρχικό πρωτόκολλο(?) και δεν έγινε ποτέ.
Ανδριάντας του Ρήγα Βελεστινλή, αριστερά της εισόδου του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα επαναστατικά κηρύγματα του Ρήγα δεν αντιμετωπίστηκαν, ως θεωρούμενα αναρχικά και ενάντια πολιτικά μόνο από τα μοναρχικά καθεστώτα των μεγάλων απολυταρχικών αυτοκρατορικών δυνάμεων, αλλά αντιμετωπίστηκαν και ως αιρετικά και εχθρικά της θρησκευτικής ορθόδοξης πίστης από πλείστους ορθοδόξους επισκόπους. Ο Ιωαννίνων μητροπολίτης Ιερόθεος το 1801 απευθυνόμενος στους κατοίκους της Πάργας που βοηθούσαν τους Σουλιώτες που συγκρούονταν με τον Αλή Πασά έγραφε: «… ακούετε και ακολουθάτε, ως μανθάνω, τας συμβουλάς του Περραιβού ο οποίος σας απατά, δεν ηξεύρετε ότι αυτός με κάποιον Ρήγαν Θεσσαλόν και άλλους μερικούς παρομοίους λογιωτάτους, συνεννοούμενοι με τους Φραντζέζους, εσκόπευον να κάμουν επανάστασιν κατά του κραταιωτάτου Σουλτάνου αλλ’ ο μεγαλοδύναμος Θεός τους επαίδευσε κατά τας πράξεις των με τον θάνατον όπου τους έπρεπε, μόνον δε ο Περραιβός εσώθη δια τας ιδικάς σας αμαρτίας…». Το ίδιο έκανε και ο πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης. Οι υποταγμένες ορθόδοξες ιεραρχίες των Βαλκανίων βρίσκονταν πολύ μακράν από τον σεβασμό στην ελευθερία της θρησκευτικής πίστης του Ρήγα, που όφειλαν εκείνες πρώτες να διακηρύττουν.
Ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και ο Σουλτάνος Σελήμ Γ΄ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για μια ακόμη φορά σύμμαχοι στις επιδιώξεις τους.
Ούτε από την αυτοκρατορική ορθόδοξη Ρωσία εκδηλώθηκε ενδιαφέρον για την τύχη του Ρήγα, επί έξη μήνες φυλακισμένος. Αντίθετα, αρχές του 1799 (3 Ιανουαρίου) συνάφθηκε η Ρωσο-Οθωμανική συμμαχία. Σκοπός της παραπάνω συμμαχίας ήταν ο από κοινού αγώνας εναντίον των γαλλικών επεκτατικών σχεδίων στο Ιόνιο Πέλαγος, Αιγαίο Πέλαγος και στην Ανατολική Μεσόγειο, μετά τη συνομολόγηση της Συνθήκης του Κάμπο Φόρμιο μεταξύ Γαλλίας και Αυστρίας.
Ο μόνος που έδειξε υπέρμετρο ενδιαφέρον για να σώσει τη ζωή του Ρήγα στο Βελιγράδι ήταν ο Οσμάν Πασβάνογλου (1758 – 1807) του Σαντζακιού του Βιδινίου. Φίλος του κατά τη διαμονή του στη Βλαχία.
Ο Οσμάν Πασβάνογλου (1758 – 1807)επαναστάτησε εναντίον του Σελίμ Γ΄ και ίδρυσε δικό του κράτος, (1793)από το Βελιγράδι μέχρι τη Βάρνα, κόβοντας δικά του νομίσματα και συνάπτοντας διπλωματικές σχέσεις με άλλα κράτη (συμπεριλαμβανομένης και της Γαλλίας).Ο παππούς του κατάγονταν από το Βιλαέτι της Βοσνίας και ανήκε στη φρουρά της Σόφιας, εξ ου και το επίθετο του: pasban-oğlu “γιος του φρουρού”. Ξεκίνησε τη στρατιωτική του καριέρα ως μισθοφόρος υπό τον πρίγκηπα της Βλαχίας Νικόλαο Μαυρογένη. Σώθηκε από αντίποινα κατά τη στρατιωτική υπηρεσία του, παρακούοντας διαταγές του πρίγκηπα, με παρέμβαση του Ρήγα.
Στις (16 Νοεμβρίου του 1798) ο Ρώσος υποναύαρχος Ουσάκωφ που “κατά τύχη» έφτασε με το στόλο του στα Επτάνησα, ξεκινώντας πρώτα την κατάληψη των Κυθήρων ένα μήνα πριν, γνωρίζοντας τις αντιδράσεις, μέρος των νησιωτών κατά των Γάλλων, προσκάλεσε με προκήρυξη τους Κερκυραίους να πάρουν τα όπλα κατά των “αθέων” Γάλλων κατακτητών και των «εχθρών της πίστεως μας».
Ο Ρώσος υποναύαρχος Ουσάκωφ. Οι προσευχές των ευγενών αριστοκρατικών τάξεων των Επτανήσων εισακούστηκαν, αυτό είναι επιβεβαιωμένο, από τις γήινες αυτοκρατορικές απολυταρχικές δυνάμεις.
Και η Αγγλία, στις 5 Ιανουαρίου 1799, λίγες μέρες μετά την δολοφονία του Ρήγα, συνομολόγησε στην Κωνσταντινούπολη Συνθήκη Αγγλο-Οθωμανικής συμμαχίας, με την οποία ανέλαβε την εγγύηση της εδαφικής ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι το 1817, στρεφόμενη και εκείνη εναντίον των Γάλλων που η παρουσία τους και οι κτήσεις της στα βαλκάνια και τη Μεσόγειο γινόταν ολοένα πιο έντονη και απειλητική για τα συμφέροντα της.
Ο Ναύαρχος Νέλσων δε βρέθηκε «κατά τύχη» στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Ιόνιο Πέλαγος. Η καταστροφή του γαλλικού στόλου στο Αμπουκίρ (1798) ανέκοψε την επεκτατική προέλαση του Ναπολέοντα στην Αίγυπτο, βοηθώντας την ρωσσο-οθωμανική συμμαχία να ανακαταλάβει τα Επτάνησα.
Η Αγγλία γνώριζε την στρατηγική σημασία της Αιγύπτου γι αυτό υπέγραψε το 1799 συνθήκη με την Οθωμανική Αυτοκρατορία για να σταματήσει την επεκτατική πολιτική του Ναπολέοντα, φοβούμενη και τη Ρωσία που σύναψε και εκείνη την ίδια περίοδο συνθήκη συμμαχίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Αυτό το Πινγκ Πονγκ των συμμαχιών και των συγκρούσεων των μεγάλων ευρωπαϊκών απολυταρχικών αυτοκρατορικών δυνάμεων συνεχίστηκε όλη την περίοδο του 18ου -19ου αιώνα κι αργότερα, βάζοντας πάνω από το πόθο των λαών, για ελευθερία και αυτοδιάθεση τα στρατηγικά, τα γεωπολιτικά και τα οικονομικά συμφέροντά τους.
Στο τέλος του 1798, τα Ρωσο-οθωμανικά στρατεύματα της Ρώσο-οθωμανικής συμμαχίας, κατέλαβαν τα Ιόνια Νησιά και το 1800 (21 Μαρτίου) οι δυο σύμμαχοι δημιούργησαν την Επτάνησο Πολιτεία, με οθωμανική επικυριαρχία και ρωσικό έλεγχο(?). Το 1801 άρχισε και η πρώτη ενασχόληση του Ι. Καποδίστρια με την πολιτική, υπηρετώντας τα ρωσικά συμφέροντα της ρωσο-οθωμανικής συμμαχίας στα Επτάνησα.
Η σημαία της Επτανήσου Πολιτείας
Τη συνθήκη την υπέγραψαν εκ μέρους του Αυτοκράτορα της Ρωσίας ο έκτακτος απεσταλμένος και πληρεξούσιος του, Βασίλειος Τομάρας και εκ μέρους του Σουλτάνου οι πληρεξούσιοι Εσσεΐδης Βέης και Αχμέτ Εφένδης. Στη συνέχεια η μεγαλόπρεπη αντιπροσωπεία μετέβη στο Φανάρι και ο Πατριάρχης Νεόφυτος Ζ΄ ευλόγησε τη σημαία του νέου κράτους (?).
Τα Ιόνια Νησιά αποτελούσαν ανέκαθεν το προγεφύρωμα και το ορμητήριο των Μεγάλων Αυτοκρατορικών Δυνάμεων για τον έλεγχο των εξελίξεων και την προσάρτηση των Οθωμανικών εδαφών (Βαλκανικών και ηπειρωτικής Ελλάδας), έχοντας και διαβλέποντας τη μεγάλη στρατηγική σημασία που είχαν για τον έλεγχο και την κατάληψη των εδαφών των ενεργειακών πηγών στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή.
Η Επτάνησος Πολιτεία (Ιταλικά: Repubblica Settinsulare), με οθωμανική επικυριαρχία και ρωσικό έλεγχο, όπως όλες η λυκοφιλίες και λυκοσυμμαχίες της εποχής εκείνης δημιουργήσαν μεγάλα προβλήματα, τόσο μεταξύ των αντιτιθέμενων συμφερόντων των δυο αυτοκρατοριών, όσο και μεταξύ των διαφορετικών τάξεων των Ιόνιων Νησιών που οι μεν φτωχές τάξεις, των ποπολάρων αναζητούσαν δημοκρατικές ελευθερίες, οι δε πλούσιοι αριστοκρατικές οικογένειες διεκδικούσαν την επαναφορά των κληρονομικών δικαιωμάτων τίτλων κι άλλων προνομιών τους.
Την επταετία (1799-1806)οι ταραχές και εμφύλιοι στην Επτάνησο Πολιτεία έγραψαν ένα πρελούδιο γεγονότων που επαναλήφθηκε πολλές φορές σε άλλες περιοχές των Βαλκανίων μέχρι το 1828. Και θα μπορούσε να τα ονομάσει κανείς, προοίμια γεγονότα, για το τι θα ακολουθούσε στα Βαλκάνια και στην Μεσόγειο μετά το 1806 από την έναρξη του Ρωσο-Οθωμανικού πολέμου 1806-1812 και Ελληνικής Επανάστασης 1821-1833.
Βασίλης Πάνος
Βασίλειος Πάνος. Από τις εκδόσεις «Αγαπώ την Πόλιν» κυκλοφόρησαν τα βιβλία : «23 Αυγούστου 1881. Η Αναχώρηση των Οθωμανών».(2005) «Η Απελευθέρωση της Θεσσαλίας- Μύθος η Πραγματικότητα» (2005). «Η Πόλη του θεού -13ος θεός»(μυθιστόρημα) (2006).«Ο Ασκληπιός – Ο Σωτήρας του κόσμου» (2007). «Από τον Σωτήρα Ασκληπιό στον άγιο Ασκληπιό». (2008). «Το Ποτάμι της Οργής- Η Πλημμύρα του Ληθαίου 1907». (2009). «Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΔΕΥΤΕΡΑ-Τρίκαλα 2 Φεβρουαρίου 1925. Το χρονικό μιας αιματοβαμμένης εντολής». (2011). «ΟΙ ΣΥΜΜΟΡΙΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ».(μυθιστόρημα) (2014).«ΤΟ ΕΠΙΦΑΝΕΣΤΑΤΟ ΙΕΡΟ ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΡΙΚΚΗΣ.» (2017).Υπό έκδοση: «Το Αναμορφωτήριο».
“